Լույս հիմնադրամը ուսումնասիրել է 2023-2025թթ. միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի և «Կառավարության պարտքի բեռի նվազեցման 2022-2026թթ. վերանայված ծրագրի» հիմքում դրված հիմնական մակրոտնտեսական կանխատեսումները և հարկաբյուջետային քաղաքականության հիմնական ուղղությունները: Այսպես.
2023-2025թթ. ՄԺԾԾ-ը հիմնված է ոչ թե մակրոտնտեսական կանխատեսումների, այլ թիրախների վրա, ինչը բավական ռիսկային է
ՄԺԾԾ-ի հիմքում դրված է կայուն 7% տնտեսական աճի սցենար, որն էականորեն բարձր է բոլոր անկախ կառույցների կանխատեսումներից։ Նման բարձր աճի թիրախավորումը պայմանավորված է կառավարության գործող ծրագրին համապատասխանությունն ապահովելու նպատակով։ Սակայն հաշվի առնելով, որ այդ սցենարի հետևանքով նախատեսվում են իրական հնարավորություններից ավելի բարձր հարկեր և ծախսեր, ապա ակնհայտ է, որ թիրախների չապահովման պարագայում ավել նախատեսված այդ ծախսերը կֆինանսավորվեն պարտքով՝ էապես մեծացնելով հարկաբյուջետային կայունության ռիսկերը։
Միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունները «չեն կիսում» ՀՀ կառավարության լավատեսությունը
ԱՄՀ կողմից ՀՀ տնտեսական աճի կանխատեսումները 2022թ. համար բավական պահպանողական են: Այսպես, ռուս-ուկրաինական հակամարտությունով պայմանավորված վերանայումից հետո, ՀՀ համար կանխատեսվում է 1.5% տնտեսական աճ, իսկ 2023-2025թթ.-ին՝ 4-4.5%: Լավատեսական չի կարելի համարել նաև ՀԲ կանխատեսման հունիսյան վերանայումը, որով Հայաստանի՝ 2022 թ.-ի համար ապրիլ ամսին կանխատեսված (Ուկրաինայում ռազմական գործողությունների հավանական ազդեցությունը հաշվի առնելով) 1.2% տնտեսական աճի տեմպը բարձրացվեց մինչև 3.5%-ի, սակայն այն, միևնույն է, կրկնակի ցածր է մնում կառավարության նախանշած թիրախային 7%-ից։
Ներդրումների վերաբերյալ կանխատեսումները բավարար հիմնավորված չեն
ՄԺԾԾ-ում նշվում է, որ առաջիկա 3 տարիներին իրականացվելիք հարկաբյուջետային քաղաքականությունը, միտված լինելով 7% տնտեսական աճի ապահովմանը, ինչպես նաև պարտքի կայունության պահպանմանը, պետք է շեշտադրի պետական ներդրումների մասնաբաժնի էական մեծացումը և ծախսերի իրականացման արդյունավետության բարձրացումը։ Հաշվի առնելով վերջին տարիներին ներդրումների աճի դինամիկան՝ տարակուսանքի տեղիք է տալիս այն լավատեսությունը, որ այդ ցուցանիշն ապահովելու համար 2022-2025թթ. հիմնական միջոցներում ներդրումները պետք է տարեկան աճեն միջին հաշվով շուրջ 15%-ով, այն դեպքում, երբ 2018-2021թթ. դրանք աճել են միջին հաշվով ընդամենը 3.5%-ով (2020թ. անկումը հաշվի չառնելու պարագայում միջին աճը կազմում է 5.2%): Նույն մտահոգությունը տեղին է և՛ պետական, և՛ մասնավոր ներդրումների համար։
Հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշի շարունակական աճի ապահովման կանխատեսումը ՄԺԾԾ–ում բավական հավակնոտ է և ռիսկային՝ հաշվի առնելով նշված ցուցանիշի բարելավման պատմական միտումները
Կառավարությունը նախատեսում է միջնաժամկետ հորիզոնում «հարկային վարչարարության արդյունավետության բարձրացման և ստվերային տնտեսության կրճատման ճանապարհով» ապահովել հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշի շարունակական աճ: Հարկային եկամուտներ/ՀՆԱ ցուցանիշը 2019թ.-ին 2018-ի 20.9%-ից աճել է մինչև 22.4%, իսկ հետագա երկու տարիներին ընդհանուր առմամբ աճել է ընդամենը 0.3 տոկոսային կետով։ Այս իմաստով, վերոհիշյալ թիրախային ցուցանիշի (2025թ. ՀՆԱ-ի 24.8%-ը) ապահովումը բավական հավակնոտ է։ Անիրատեսական հարկային եկամուտների կանխատեսումը չափազանց վտանգավոր է, քանի որ դրանց հիման վրա կարող են նախատեսվել ծախսային պարտավորություններ, որոնք հարկային եկամուտների՝ սպասվածից ցածր լինելու պարագայում կվտանգեն հարկաբյուջետային կայունությունը:
Դժվար իրագործելի կլինի բյուջեի կապիտալ ծախսերի բավական բարձր աճի ապահովումը
ՄԺԾԾ-ով նախատեսվում է, որ ոչ ֆինանսական ակտիվների գծով ծախսեր/ՀՆԱ ցուցանիշը 2021թ. 3.1%-ից մինչև 2025թ. կաճի 3.2 տոկոսային կետով`կազմելով 6.3%։ Ընդ որում, ակնկալվում է, որ արդեն 2023թ. այդ ցուցանիշը կհասնի 5.7%-ի: 2018-2021թթ. ընթացքում վերոհիշյալ ցուցանիշը միջին հաշվով կազմել է 3.1% (2017թ. ցուցանիշից 1.2 տոկոսային կետով ցածր)։ Ավելին, հիշյալ ժամանակաշրջանում բոլոր տարիներին կապիտալ ծախսերը թերակատարվել են (տարեկան միջին հաշվով 17.8 տոկոսով)։ Նկատի ունենալով վերոգրյալը՝ մինչև 2025թ. կապիտալ ծախսերը ՀՆԱ-ի 6.3%-ին հասցնելու խնդիրը ևս դժվար իրագործելի է թվում։
Վերլուծությունն ամբողջությամբ հասանելի է հիմնադրամի պաշտանական կայքում հետևյալ հղումով՝ https://bit.ly/3P9CKgv