Արտահանման աննախադեպ ա՞ճ, թե իրականում՝ անկում
2024 թվականի 1-ին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվել է 5.64 մլրդ ԱՄՆ դոլար թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր և մետաղներ
Ըստ ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտեի հրապարակած տվյալների 2024 թվականի հունվար-հունիսին Հայաստանից արտահանվել է մոտ 7.93 մլրդ ԱՄՆ դոլարի արտադրանք, որից թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերը, թանկարժեք մետաղները և դրանցից իրերը կազմել են ընդհանուր արտահանման 71.2%-ը, կամ մոտ 5.64 մլրդ ԱՄՆ դոլար։ «Թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից իրեր» ապրանքային բաժնի 2024 թվականի առաջին կիսամյակում արտահանման ծավալը 2023 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ արձանագրել է աննախադեպ 810% կամ 8.1 անգամ աճ, ինչը միայն ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված ապրանքային հոսքերի վերաբաշխման հետևանք է։
Հայաստանը 2024 թվականի առաջին կիսամյակում ներմուծել է ընդհանուր առմամբ 10.48 մլրդ ԱՄՆ դոլարի ապրանք՝ 2023-ի հունվար-հունիսի նկատմամբ գրանցելով 186.5% աճ: Հայաստան ամենաշատն ներմուծվել են «թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից իրեր» բաժնի ապրանքները, կազմելով վերոնշյալ ժամանակահատվածի ընդհանուր ներմուծման 57.7%-ը։ Նախորդ տարվա հունվար-հունիս ամիսների համեմատ այս ապրանքախմբի ներմուծումն աճել է 9.4 անգամ` կազմելով մոտ 6.05 մլրդ ԱՄՆ դոլար։
Եթե դիտարկենք թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի, թանկարժեք մետաղների և դրանցից իրերի արտահանումը, ապա ակնհայտ է, որ 2024 թվականի առաջին կիսամյակում դրանք կազմել են արտահանման ամենամեծ մասնաբաժինը՝ ավելի քան 71.2%, այն դեպքում, երբ 2023 թվականի առաջին կիսամյակում այն կազմում էր 20.5%, 2022-ի նույն ժամանակահատվածում այն կազմել էր 16.1%, 2021-ին` 10%, իսկ 2020 թվականի առաջին կիսամյակում 14.3%:
Կարող ենք եզրակացնել, որ և՛ արտահանման, և՛ ներմուծման նման աճը մեծամասամբ պայմանավորված է թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի, թանկարժեք մետաղների և դրանցից իրերի առաջանցիկ աճի տեմպերով։ Ներմուծման ծավալների այսչափ ավելացմանը հիմնականում նպաստել է վերաարտահանման մեծացումը (ելնելով արտահանման և ներմուծման խզվածքի փոքր ծավալից` ընդամենը 408.4 մլն ԱՄՆ դոլար)։
Այսպիսով, եթե վերլուծենք ՀՀ արտաքին և փոխադարձ առևտրի կառուցվածքն ու դինամիկան, ապա պետք է փաստենք, որ 2024 թվականի հունվար-հունիսին արտահանումը` առանց թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի, թանկարժեք մետաղների և դրանցից իրերի, նախորդ տարվա համադրելի ցուցանիշի համեմատ նվազել է 15%-ով, իսկ նույն ժամանակահատվածում ներմուծումը` առանց թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի, թանկարժեք մետաղների և դրանցից իրերի, նվազել է 11%-ով։