Հայաստանում իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպերը 2025 թվականին կնվազեն մինչև 4.8%. ՎԶԵԲ
Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (ՎԶԵԲ) մի փոքր վերանայել է իր ակնկալիքները տնտեսական աճի վերաբերյալ այն տարածաշրջաններում, որտեղ ներդրումներ է կատարում: «Տարածաշրջանների տնտեսության զարգացման հեռանկարները» վերջին զեկույցում ներկայացվում է 2024 թվականի աճի ցուցանիշը՝ 2.8 տոկոսի չափով, ինչը 0.2 տոկոսային կետով ցածր է նախորդ կանխատեսումից, որն արվել էր 2024 թվականի մայիսին։
Բանկը, որը գործում է Կենտրոնական, Արևելյան և Հարավ-Արևելյան Եվրոպայում, Կենտրոնական և Հարավային Ասիայում, և Արևելյան Միջերկրական ծովում, վկայակոչում է այդ երկրների տնտեսությունների զարգացման տարբեր հետագծերը: Ակնկալվում է, որ 2025 թվականին աճը կկազմի 3.5 տոկոս՝ նախորդ կանխատեսման համեմատ 0.1 տոկոսային կետով պակաս։
Կանխատեսման վերանայման պատճառները հետևյալն են․
Տնտեսական ակտիվությունը սպասվածից ավելի դանդաղ էր Կենտրոնական Ասիայում, որտեղ Ղազախստանում և Ուզբեկստանում հանքարդյունաբերությունը կանգ է առել:
Միևնույն ժամանակ, Հարավային և Արևելյան Միջերկրածովյան տնտեսությունները զգում են սաստիկ երաշտի և Գազայում ու Լիբանանում շարունակվող հակամարտությունների հետևանքները:
Ուկրաինայի աճի կանխատեսումը մնացել է անփոփոխ՝ 3 տոկոս 2024 թվականին, սակայն վերանայվել է 1․3 տոկոսային կետով՝ մինչև 4․7 տոկոս 2025 թվականի համար, քանի որ ռուսական հարձակումների հետևանքով էլեկտրամատակարարման ենթակառուցվածքին հասցված վնասը բացասաբար է անդրադառնում արտադրության վրա։
ՎԶԵԲ-ի նոր տարածաշրջանային կանխատեսումը դրական է համարում տարածաշրջանում գնաճի անկումը: Այն 2022 թվականի հոկտեմբերին գրանցված 17․5 տոկոսի գագաթնակետից իջել է մինչև 2024 թվականի հուլիսի 5․8 տոկոսի: Այնուամենայնիվ, գնաճը դեռ 1․6 տոկոսային կետով բարձր է, քան նախահամաճարակային միջին ցուցանիշը:
Քանի որ գնաճը իջավ, իրական աշխատավարձերը վերսկսեցին արագ աճը՝ գրեթե հասնելով մինչ COVID-ի մակարդակին: Վեց երկրներում՝ Թուրքիայում, Եգիպտոսում, Մոլդովայում, Հունգարիայում, Ղազախստանում և Ուկրաինայում համակցված գնաճը 2022 թվականի փետրվարից գերազանցել է 30 տոկոսը՝ ավելացնելով ճնշումը կյանքի գնի վրա։
Նավթի և գազի գները կայունացել են և ներկայումս գտնվում են մոտավորապես միջին մակարդակի վրա, որը դիտվել է 2017-ից 2021 թվականներին: Միևնույն ժամանակ, Եվրոպայում գազը մնում է համեմատաբար թանկ՝ առևտուր անելով ԱՄՆ-ի գնից գրեթե հինգ անգամ բարձր գնով, իսկ ՎԶԵԲ-ի տարածաշրջանների որոշ երկրներ գազի համար վճարում են ներմուծման միջին գներից զգալիորեն բարձր, քան Գերմանիան:
Հայաստանը գազի համար շարունակում է վճարել նույն ցածր գինը, ինչ 2021 թվականին՝ գործող պայմանագրի շնորհիվ, մինչդեռ Ուկրաինան, Սլովենիան, Խորվաթիան և Հյուսիսային Մակեդոնիան զգալիորեն ավելի շատ են վճարում։
Էներգակիրների ներկրման կառուցվածքում տեղաշարժ կա ռուսական գազատարից դեպի այլընտրանքներ, ինչպիսիք են նորվեգական գազը և հեղուկ բնական գազը (LNG) ԱՄՆ-ից և Նորվեգիայից, որոնք աջակցվում են Խորվաթիայում, Հունաստանում, Հորդանանում և Լիտվայում նոր և ընդլայնված տերմինալներով:
Բացի այդ, ԵՄ-ն և Արևմտյան Բալկանների երկրները, որոնք ՎԶԵԲ-ի անդամ են, նվազեցրել են իրենց կախվածությունը ռուսական նավթից՝ Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի համապարփակ պատերազմի սկզբում մոտ 60 տոկոսից մինչև 30 տոկոս: Միաժամանակ, զարգացող տնտեսություն ունեցող եվրոպական մի շարք երկրներ շարունակում են կախված մնալ Ռուսաստանից գազի և նավթի ներկրումից։
Համաշխարհային առևտրի կառուցվածքի վերջին փոփոխությունները նշանակում են, որ Չինաստանի դերը որպես առևտրային գործընկեր ՎԶԵԲ-ի տարածաշրջաններում մնում է բարձր: Այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Հայաստանը, Ղրղզստանը և Ղազախստանը, Չինաստանի ներմուծման մասնաբաժինը 2021 թվականի 14 տոկոսից 2023 թվականին հասել է 25 տոկոսի՝ հիմնականում փոխարինելով ռուսական ներմուծմանը:
Չնայած Չինաստանի մասնաբաժինը նրանց արտահանման մեջ աննշան աճ է գրանցել, ընդհանուր առևտուրը երեք երկրներում կտրուկ աճել է, ընդ որում արտահանումն ու ներմուծումն աճել են համապատասխանաբար 37 և 64 տոկոսով:
Տարածաշրջանային աճի կանխատեսումներ
Հայաստանում աճի տեմպերը 2023 թվականի 8.3 տոկոսից կնվազեն մինչև 6.2 տոկոս 2024 թվականին, այնուհետև 2025 թվականին ևս կնվազեն մինչև 4.8 տոկոս:
Կենտրոնական Եվրոպայում և Բալթյան երկրներում ակնկալվում է աճի արագացում ՝ 2023 թվականի 0․2 տոկոսից մինչև 2024 թվականի 2․3 տոկոս և 2025 թվականի 3․2 տոկոս, ինչը պայմանավորված կլինի աշխատաշուկաների կայունության պահպանմամբ:
Արևմտյան Բալկաններում աճը կարագանա 2023 թվականի 2․5 տոկոսից մինչև 3․4 տոկոս 2024 թվականին և 3․7 տոկոս 2025 թվականին՝ Ալբանիայում զբոսաշրջության ակտիվ սեզոնի, Սերբիայում ներդրումների ավելացման և Չեռնոգորիայում սպառման ակտիվ աճի շնորհիվ։
Կանխատեսվում է, որ Կենտրոնական Ասիայի աճի տեմպերը 2023 թվականի 5․7 տոկոսից կնվազեն մինչև 5․1 տոկոս 2024 թվականին՝ Ղազախստանում և Ուզբեկստանում հանքարդյունաբերության լճացման պատճառով, այնուհետև 2025 թվականին կաճեն մինչև 5․9 տոկոս:
Ակնկալվում է, որ Թուրքիայի տնտեսության աճը կդանդաղի 2023 թվականի 5․1 տոկոսից մինչև 2024 թվականի 2․7 տոկոս, 2025 թվականին մինչև 3 տոկոս փոքր աճով՝ դրամավարկային քաղաքականության խստացման ֆոնին։
Ռուսաստանի տնտեսության աճը 2023 թվականի 3․6 տոկոսից 2024 թվականի առաջին կիսամյակում արագացել է մինչեւ 4․7 տոկոս, ինչին նպաստել են նավթի արտահանման գների 10 տոկոսով բարձրացումը և պատժամիջոցների տակ չգտնվող երկրների հետ ակտիվ առևտուրը: Ռազմական ծախսերը նույնպես բարձր են եղել՝ կապված Ուկրաինա շարունակվող լայնածավալ ներխուժման հետ։ Այնուամենայնիվ, կանխատեսվում է, որ 2024 թվականին աճի տեմպը կդանդաղի մինչև 3․6 տոկոս, իսկ 2025 թվականին՝ 1․5 տոկոս, ինչը արտացոլում է աշխատուժի պակասը:
2022 թվականի ապրիլից՝ Ուկրաինա ներխուժումից հետո, ՎԶԵԲ-ի ռեսուրսներին Ռուսաստանի և Բելառուսի հասանելիությունը պաշտոնապես դադարեցվել է։