Հրանտ Բագրատյան. «Արմագեդոն 3»՝ ՀՆԱ մեջ վարձու աշխատողների աշխատանքի վարձատրության տեսակարար կշիռը իջել է մինչև 31.9%
ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը հրապարակել է «Արմագեդոն» շարքի երրորդ գրառումը։ Բագրատյանը Արմագեդոն շարքի շրջանակներում վերլուծում է վերջին հնգամյակում (2018-2022թթ) ՀՀ սոցիալ-տնտեսական զարգացումները։
Արմագեդոն. 3-րդ հրապարակում
Առաջին երկու հրապարակումներից պարզվեց, որ ՀՀ տնտեսական աճը 2018-2022թթ.(26.5% կամ 4.7% միջին տարեկան) վերջին 4 հնգամյակներում վատերից մեկն է (ավելի վատ եղել է միայն 2008-2012թթ)։ 2018-2022թթ. ՀՆԱ 2298 մլրդ դրամի հավելաճ ապահովելու համար տարբեր աղբյուրներից ծախսվել է 13234 մլրդ դրամ (կամ շուրջ 34 մլրդ դոլար)։ ՀՆԱ միավոր հավելաճի համար ծախսվել է 5.8 միավոր ռեսուրս։
Հիմա քննենք, թե այդ 2298 մլրդ դրամի հավելաճը ի՞նչպես է բաժանվել մարդկանց տարբեր խմբերի միջև։ Չորրորդ հրապարակման մեջ կքննենք դրա բաժանումը մարզերի ու տնտեսվարող սուբյեկտների մեջ։ Ի՞նչպիսին է աղքատության դինամիկան ՀՀ-ում վերջին 20 տարիներին։
Ընդհանուր առմամբ 2018-2022թթ. սպառողական գների ինդեքսը կազմել է 23.9%։ Այս պարագայում ՀՀ-ում միջին ամսեկան անվանական աշխատավարձն ավելացել է 32.5%-ով (2017թ. 177817 դրամից դարձել է 235576 դրամ 2022թ.)։ Թվում է, թե աշխատողները 8.5%-ով լավ են ապրել։ Բայց չշտապենք եզրակացություններով։ Առաջին հնգամյակում միջին աշխատավարձն աճել է 2.7 անգամ (2002թ 27324 դրամից դարձել է 74227 դրամ, իսկ գնաճը կազմել է 24%)։ Արդյունքում, աշխատողների կյանքը բարելավվել է 2.45 անգամ կամ 145%-ով։ Երկրորդ հնգամյակում (2008-2012թթ.) միջին ամսական անվանական աշխատավարձն ավելացել է 52.5%-ով (2007թ 74227 դրամից 2012թ. դարձել է 113163 դրամ), իսկ գները՝ 31.9%-ով։ Եվ ուրեմն, նույն մեթոդական մոտեցման դեպքում ստացվում է, որ 2008-2012թթ աշխատողներն ավելի լավ են ապրել 20.6%-ով։ Երրորդ հնգամյակում (2013-2017թթ.) միջին ամսական անվանական աշխատավարձն ավելացել է 57.1%-ով (2012թ. 113163 դրամից դարձել է 177817 դրամ), իսկ գները՝ սոսկ 12%-ով։ Եվ ուրեմն, ստացվում է, որ 2013-2017թթ աշխատողներն ավելի լավ են ապրել 45.1%-ով։ Այսպիսով, 2018-2022թթ. մենք ունենք աշխատողների կենսամակարդակի բարելավման նվազագույն տեմպերը։
Բայց սա դեռ բոլորը չէ։ Հիմա նայենք կենսաթոշակառուների (465 հազ մարդ) վիճակագրությունը։ Թոշակների իրական մեծությունը 2018-2022թթ. անկում է ապրել. թոշակներն ավելացել են 15%-ով (միջին կեասաթոշակը 2017թ. 40634 դրամից դարձել է 46734 դրամ 2022թ.)։ Բայց գներն ավելացել են 23.9%-ով և ուրեմն թոշակառուների իրական եկամուտը նվազել է (-) 8.9%-ով։ Առաջին հնգամյակում թոշակառուների իրական եկամուտներն ավելացել են 97.7 %-ով ( միջին կենսաթոշակը 2002թ 5748 դրամից 2007թ դարձել է 12746 դրամ, իսկ գնաճը եղել է 24%), երկրորդում՝ 101%-ով (միջին կենսաթոշակը 2007թ 12746 դրամից 2012թ դարձել է 29696 դրամ, իսկ գնաճը եղել է 31.9%)։ Երրորդ հնգամյակում (2013-2017թթ) թոշակառուների իրական եկամուտներն ավելացել են 24.8%-ով ( միջին կենսաթոշակը 2012թ 29696 դրամից 2017թ դարձել է 40634 դրամ, իսկ գնաճը եղել է 12%)։
Կրկին վերադառնանք 2018-2022թթ. իրական աշխատավարձերի 8.5% աճին։ Պարզվում է, որ այստեղ ևս կասկածելի բաներ կան։ Օրինակ, աշխատավարձի աճի մեջ արտացոլված են նաև պետական ապարատի ղեկավար հատվածի պարգևատրումները։ Սրանք ճիշտ կլինի բացառել, քանզի այդ պարգևատրումները վերաբերում են ղեկավար ապարատին (Վարչապետի, ԱԺ, նախարարությունների ու գերատեսչությունների, մարզպետարանների և այլն աշխատակազմեր)։ Եթե սա չբացառենք, ապա գործ ունենք հիվանդանոցի միջին ջերմաստիճանի էֆեկտի հետ։ Ո՞րքան պարգևավճար է վճարվել 2018-2022թթ։ Մեր “դեմոկրատական” կառավարությունն այդպես էլ այդ հարցին չի պատասխանել։ Մի առիթով կասկած հայտնեցի – 100-120 մլն դոլար տարեկան կամ շուրջ 40 մլրդ դրամ։ ԱԺ մի շարք պատգամավորներ հակադարձեցին։ Հակադարձելու կարիք չկա, “ժողովրդի ընտրյալներ”, պարտավոր եք հրապարակել պաշտոնական թիվը։ Ինչևէ, եթե վարձու աշխատողների աշխատանքի վարձատրության ֆոնդից (տարեկան շուրջ 2.5 տրլն դրամ) հանում ենք այս 40 մլրդ-ը (1.6%), ապա վերը նշված 8.5%-ից մնում է 6.9%-ը։
Այս ամենի արդյունքում, աղքատության մակարդակը 2021-ին կազմել է 26.5% (2022-ի թվերը դեռևս չեն հրապարակվել), մինչդեռ 2017-ին 25.7% էր։ Այդ թվում ծայրահեղ աղքատների թիվն ավելացել է և 2021-ին կազմել 1.5%։ Սննդամթերքի տեսակարար կշիռը սպառողական ծախսերի մեջ 2018թ. 40.4%-ից 2021-ին դարձել է 47.1% ։ Աղքատացման բացարձակ փաստ։ Դրան զուգահեռ ՀՆԱ մեջ վարձու աշխատողների աշխատանքի վարձատրության տեսակարար կշիռը իջել է մինչև 31.9% (2003թ. եղել է 40.2%)։ Իսկ սա հաստատում է, որ 2018-2022թթ. ՀՀ բնակչության կենսամակարդակը ոչ միայն հարաբերական, այլև բացարձակ անկում է ապրել։