Դելոյթ ընդ Տուշ. աուդիտի արդյունքներ՝ երկրորդ փուլ

Հայաստանում էլեկտրաէներգետիկ համակարգի կարգավորման ոլորտում խորհրդատվական ծառայությունների մատուցման հաշվետվություն.

Սույն ումնասիրւթյան շրջանակներում աուդիտոր կազմակերպության կողմից իրականացվել են հետևյալ ընթացակարգերը՝

1. Էներգետիկ համակարգում տեխնոլոգիական կորուստների դինամիկայի ուսումնասիրություն սկսած 2010 թվականից և դրանց արդյունքների համեմատություն կարգավորողի կողմից հաստատված՝ կորուստների հաշվարկման մեթոդիկայի հետ:
2. Էներգետիկ համակարգում առևտրային կորուստների դինամիկայի վերլուծություն և անհուսալի դեբիտորական պարտավորությունների և հավաքագրվելիք վճարումների մակարդակի պարզում:
3. Ծախսերի կառուցվածքի որոշում ըստ էներգահամակարգի հիմնական մասնակիցների:
4. Ծախսերի կառուցվածքի համեմատական վերլուծություն Ռուսաստանի և ԱՊՀ երկրների համապատասխան ընկերությունների հետ:
5. Վերջնական սպառողի սակագնային բեռի նվազեցմանն ուղղված՝ կարգավորող մարմինների առաջատար փորձի ուսումնասիրություն:
6. Սակագների պատշաճ կարգավորման գծով ՀԾԿՀ լիազորությունների և գործառույթների վերլուծություն:

ՀԾԿՀ որոշումների թափանցիկության մեծացում․

– Մանրամասնորեն մշակել կարգավորողի կողմից սակագնային որոշումների կայացման բացահայտման ալգորիթմը՝ նրա գործունեության թափանցիկությունը մեծացնելու նպատակով: Որպես առաջնահերթություն՝ պետք է ստեղծվի ընկերությունների կողմից հայտերի ներկայացման բաց և հասկանալի համակարգ, կարգավորողի կողմից կատարվող ճշգրտումների տրամաբանական հիմնավորմամբ:
– Ապահովել պարբերական հիմունքներով կարգավորողի որոշումների անկախ գնահատման կազմակերպումը՝ հետազոտության արդյունքների պարտադիր հրապարակմամբ:

Կարգավորվող ընկերությունների ծախսերի բենչմարքինգ․

– Սահմանել ծախսերի հիմնական տեսակների առավելագույն մակարդակը ողջ շղթայի համար՝ «արտադրություն-հաղորդում-առաքումևսպառում» մինչև հաջորդ սակագնային ժամանակաշրջանի սկիզբը:
– Մշակել նորմատիվային ցուցանիշների միասնական համակարգ (բենչմարկինգ) ողջ աշխարհում գործնականորեն ընդունված խթանող կարգավորման ներդրման շրջանակներում:
– Սակագինը և / կամ դրա առանձին բաղադրիչները (ծախսերի մակարդակը, շահութաբերության նորմը, ներդրումները) սահմանել3-5 տարի ժամկետով
– Ապահովել ընկերությունների ծախսերի վերահսկողություն՝ դրանց նվազեցմանն ուղված նպատակային նորմատիվ ներիսահմանման միջոցով:

Էլեկտրաէներգիայի կորուստներ․

– ՀԷՑ-ի և «Էներգետիկայի» ԳՀԻ հետ մեկտեղ համաձայնեցնել տեխնիակական և առևտրային կորուստների կրճատմանն ուղղված միջոցառումների իրագործման օպտիմալ ժամանակացույց՝ հաշվիառնելով ՀԷՑ-ի ֆինանսականդրություն:

Կարգավորողի աշխատանքի որակի բարելավում․

– Նախատեսել ՀԾԿՀ բյուջեի ուղղակի ֆինանսավորում շուկայի մասնակիցների կարգավորման վճարներից:
– Սահմանել կարգավորողի ֆինանսավորման բավարար ծավալներ, որոնք թույլ կտան պահպանել ընթացիկ աշխատակազմը և ներգրավել նոր մասնագետներ:

Կորուստներ․

– Ստուգել ՀԷՑ-ում կորուստների հաշվարկների արդյունքները՝ ԱՊՀ երկրներում իրենց գործունակությունն ապացուցած մեթոդաբանությունների և ծրագրերի համաձայն, ինչպես նաև կիրառել «Էներգետիկայի» ԳՀԻ ծրագրային ապահովումը ԱՊՀ առանձին երկրներում կորուստների հաշվարկի համար:
– Հաշվարկների արդյունքների հիման վրա կազմակերպել մասնագիտական քննարկում կորուստների հաշվարկի մոտեցումների վերաբերյալ ՀԷՑ-ի և «Էներգետիկայի» ԳՀԻ, և այլ շահագրգիռ կողմերի միջև:
– Հաստատել տեխնիկական կորուստների մակարդակի նվազեցման միջոցառումների ծրագիր:

Ծախսերի կառուցվածք․

– Սահմանել ծախսերի հիմնական տեսակների առավելագույն մակարդակը ողջ շղթայի համար՝ «արտադրություն-հաղորդում-առաքում և սպառում» մինչև հաջորդ սակագնային ժամանակաշրջանի սկիզբը:
– Մշակել նորմատիվային ցուցանիշների միասնական համակարգ (բենչմարկինգ) ողջ աշխարհում գործնականորեն ընդունված խթանող կարգավորման ներդրման շրջանակներում:
– Մշակել ստացվող տեղեկատվության օպերատիվ վերլուծության մեխանիզմ ստուգացուցակների (checklists) միջոցով՝ փոխկապակցված ցուցանիշներիև դրանց ներկայացման ճշգրտության ավտոմատ ստուգման հնարավորությամբ:
– Մշակել ընկերությունների ֆինանսական մոդելներ և ներդնել սակագնային տարբեր սցենարներում նրանց եկամուտների և ծախսերի թվայնացման պրակտիկան:
– Ապահովել ընկերությունների ծախսերի վերահսկողություն՝ դրանց նվազեցման նպատակային նորմատիվների սահմանման միջոցով:

Կարգավորում․

– Ներդնել խթանող կարգավորման մեթոդներ
– Ex-post կարգավորումից (վերլուծություն՝ հիմնված ընկերության նախկինում ունեցած փաստացի ծախսերի հիման վրա) շեշտադրումը փոխադրել կանխատեսումային (ex-ante) կարգավորման։
– Սակագինը և / կամ դրա առանձին բաղկացուցիչները (ծախսերի մակարդակը, շահութաբերության նորմը, ներդրումները) սահմանել 3-5 տարի ժամկետով։
– Ներդնել ՀԾԿՀ աշխատակիցների վերապատրաստման կանոնավոր համակարգ։
– Մանրամասնորեն մշակել կարգավորողի կողմից սակագնային որոշումների կայացման բացահայտման ալգորիթմը՝ նրա գործունեության թափանցիկությունը մեծացնելու նպատակով: Որպես առաջնահերթություն՝ պետք է ստեղծվի ընկերությունների կողմից հայտերի ներկայացման բաց և հասկանալի համակարգ, – կարգավորողի կողմից կատարվող ճշգրտումների տրամաբանական հիմնավորմամբ։
– Ապահովել պարբերական հիմունքներով կարգավորողի որոշումների անկախ գնահատման կազմակերպումը՝ հետազոտության արդյունքների պարտադիր հրապարակմամբ։
– Նախատեսել ՀԾԿՀ բյուջեի ուղղակի ֆինանսավորում շուկայի մասնակիցների կարգավորման վճարներից։
– Սահմանել կարգավորողի ֆինանսավորման բավարար ծավալներ, որոնք թույլ կտան պահպանել ընթացիկ աշխատակազմը և ներգրավել նոր մասնագետներ։
– Մշակել արդյունավետության հիմնական ցուցանիշների (ԱՀՑ) համակարգ և ներդրնել կանխարգելիչ կարգավորման գործառույթ։