Այլ Լուրեր

USD BUY - 392.00+0.00 USD SELL - 395.00-1.00
EUR BUY - 421.00-1.00 EUR SELL - 428.00-2.00
OIL:  BRENT - 87.07+0.89 WTI - 83.11+1.71
COMEX:  GOLD - 2254.80+1.78 SILVER - 25.10+1.21
COMEX:  PLATINUM - 923.00+1.21
LME:  ALUMINIUM - 2287.00-1.38 COPPER - 8806.00-0.59
LME:  NICKEL - 16560.00-3.19 TIN - 27375.00-0.99
LME:  LEAD - 2005.00-1.28 ZINC - 2416.00-2.74
FOREX:  USD/JPY - 151.29-0.05 EUR/GBP - 1.0773-0.43
FOREX:  EUR/USD - 1.0773-0.43 GBP/USD - 1.2623-0.03
STOCKS RUS:  RTSI - 1128.26-0.15
STOCKS US: DOW JONES - 39807.37+0.12 NASDAQ - 16379.46-0.12
STOCKS US: S&P 500 - 5254.35+0.11
STOCKS JAPAN:  NIKKEI - 40168.07-1.46 TOPIX - 2750.81-1.73
STOCKS CHINA:  HANG SENG - 16541.42+0.91 SSEC - 3010.66+0.59
STOCKS EUR:  FTSE100 - 7952.62+0.26 CAC40 - 8205.81+0.01
STOCKS EUR:  DAX - 18492.49+0.08
28/03/2024  CBA:  USD - 394.46-0.25 GBP - 497.65-0.91
28/03/2024  CBA:  EURO - 425.62-1.93
28/03/2024  CBA:  GOLD - 27808.22+146.08 SILVER - 310.90-4.13
Լևոն Եպիսկոպոսյան. Հայկական գենետիկ տարրեր կան այլ ազգերի մոտ
25/07/2017 13:49
Կիսվել

Լևոն Եպիսկոպոսյան. Հայկական գենետիկ տարրեր կան այլ ազգերի մոտ

Պատմական Հայաստանի գենետիկ քարտեզագրման աշխատանքների ու հայկական գենոֆոնդի մասին «Արմենպրես»-ի թղթակիցը զրուցեց  կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ԳԱԱ Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի աշխատակից Լևոն Եպիսկոպոսյանի հետ:

– Պարոն Եպիսկոպոսյան, այժմ ո՞ր փուլում է պատմական Հայաստանի գենետիկական քարտեզագրումը:

– Պատմական Հայաստանի գենետիկական քարտեզն ավարտելուն դեռ շատ ժամանակ կա, պետք է հավաքագրենք բավականին մեծ թվով նմուշներ՝ 300-400: Այժմ հավաքել ենք մոտ 150-ը: Հավաքագրման ընթացքը բավականին դժվար է, մենք պետք է նմուշներ հավաքենք այն մարդկանցից, ում բոլոր նախնիները սերում են նույն տարածքից:

– Ի՞նչ արդյունքներ եք արձանագրել մինչ այժմ:

– Կան պատմական Հայաստանի տարածքներ, որոնց նմուշները ոչ միայն հավաքագրել ենք, այլ նաև տիպավորել և կարողացել ենք դրանք ուսումնասիրել: Դրա վերաբերյալ տպագրել ենք հոդվածներ: Դրանք վերաբերում են Արցախին, Արարատյան դաշտին ու Էրզրումին:

– Որևէ այլ ազգի մոտ կա՞ հայկական գենետիկ տարր:

– Հայկական գենետիկական տարրեր կան այլ ազգերի մոտ՝ պայմանավորված ձուլմամբ և նրանով, որ այլ ազգեր անցել են այս տարածաշրջանով: Մեր տարածաշրջանը եղել է տարանցիկ, և երբ Մերձավոր Արևելքից շարժվել են դեպի հյուսիս, Եվրոպա, անցել են մեր տարածքով, և այստեղից նաև կրել են այն հատկությունները, որոնք բնորոշ են մեզ: Այսօրվա ժողովուրդները, որոնք ապրում են Եվրոպայում, Ասիայի հյուսիսային տարածքում, մեծ հավանականությամբ հատել են մեր տարածաշրջանը և տրամաբանական է, որ պետք է ունենան հատկանիշներ, որոնք մոտ են և Մերձավոր Արևելքի, և կովկասյան ժողովուրդների գենետիկական կազմին: Ժամանակակից Իտալիայի տարածքում 3000-4000 տարի առաջ ապրած ռուսների գենոֆոնդում եղել են հայկական տարրեր: Ինչը նշանակում է, որ նրանք այստեղից են գնացել:

– Պարոն Եպիսկոպոսյան, իսկ հայերի մոտ որևէ այլ ազգի գենետիկ տարրեր կա՞ն:

– Այլ ազգերի հետ շփում միշտ ունեցել է վերնախավը, սակայն թագավորների մեծ մասը հայկական ծագում չի ունեցել նախկինում: Իսկ սովորական ժողովուրդը ոչ մի գենետիկական շփում չի ունեցել օտարների հետ:

– Ձեր հարցազրույցներին մեկում նշել էիք, որ քարտեզագրման աշխատանքների համար սփյուռքից աջակցության կարիք ունեք, ինչպիսի՞ աջակցության մասին է խոսքը:

– Սփյուռքից Հայաստան եկողներին խնդրում եմ, որ անպայման կապ հաստատեն ինձ հետ, և եթե ունեն ցանկություն ու համապատասխանում են բոլոր տվյալներին, հանձնեն նմուշ: Արդեն եղել են այդպիսի մարդիկ, երեկ 4 մարդ հանձնեց արյան նմուշ: Հուսով եմ, որ մի քանի տասնյակ նմուշ կհասցնենք վերցնել օգոստոսին, երբ Հայաստան այցելուների թիվը զգալիորեն աճում է:

– Մեր ոչ բարեկամական հարևան երկիրը փորձում է ապացուցել, որ հայերը եկվոր են տարածաշրջանում, հակառակն ապացուցելուն ուղղված ի՞նչ քայլեր եք իրականացրել այս ոլորտում:

– Վերջերս լույս է տեսել “Current biology” հոդվածը, որի հեղինակների մեծ մասը հայեր են: Ժամանակակից տվյալների և ԴՆԹ-ի հիման վրա՝ մենք կարողացանք ապացուցել, որ առնվազն 8000 տարի մենք այս տարածաշրջանում ենք ապրում և մայրագծային գենոֆոնդը Հայաստանում և Արցախում անփոփոխ է մնացել շուրջ 8000 տարի: Դրանով մենք կարողացանք բավականին ուժեղ հակահարված տալ մեր հարևան երկրի այն պնդմանը, թե իբր հայերը եկվորներ են այս տարածաշրջանում:

– Քարտեզագրումն արդյոք կօգնի՞ որոշ հիվանդությունների վերաբերյալ հարցերի բացահայտմանն ու դրանց ավելի արդյունավետ բուժմանը:

– Տվյալները ոչ միայն հայագիտության համար են, այլ նաև բժշկական գենետիկայի: Մենք ունենք հիվանդություններ, որոնք շատ կամ քիչ տարածված են: Եվ մենք պետք է պարզենք դրանց ոչ միայն արտաքին ազդեցության նախադրյալները, այլ նաև գենետիկական պատճառները: Իսկ այն իր մեջ ներառում է բժշկական գենետիկային վերաբերող հատկանիշներ, այսինքն՝ այն մուտացիաները, հատկանիշները, որոնք բնորոշ են հայկական գենոֆոնդին:

– Հայաստանում ժառանգական հիվանդությունների տարածվածության և հատկապես պարբերական հիվանդության մասին ի՞նչ կասեք:

– Բարեբախտաբար, հայ ժողովրդի առողջական վիճակը բավականին կայուն է: Այսօր ամենամտահոգիչը պարբերական հիվանդությունն է: Սակայն մենք պետք է հասկանանք նաև այդ գեները կրելու դրական կողմը: Հիվանդություն հարուցող վնասակար մուտացիայի տարածումը նշանակում է, որ այն պետք է ունենա նաև դրական ազդեցություն: Որոշ հիվանդությունների դեպքում այն բացահայտվել է, սակայն պարբերական հիվանդության համար դեռևս անհայտ է: Ապագայում այդ հարցը ևս կպարզվի: Քարտեզագրումը կօգնի հասկանալ, թե  այս հիվանդությունն ինչպես է տարածվել և ինչի շնորհիվ:

– Աշխատանքների ընթացքում եղե՞լ են բացահայտումներ, որոնք հակասել են պատմական ինչ-ինչ իրողությունների:

– Բարեբախտաբար, մեր պատմությունը բավականին ճիշտ է վավերագրված, չունենք պատվիրված տվյալներ: Միակ մտահոգիչ հանգամանքն այն է, որ հայագիտության մեջ, հատկապես արտերկրում,  դեռ իշխում է այն մոտեցումը, թե հայերը իբր բալկանյան թերակղզուց  3000 տարի առաջ եկել են Ասիա:  Այս տեսակետը ոչ մի կերպ  չի համապատասխանում գենետիկական տվյալներին: Գենետիկական տվյալները հակառակը՝ պնդում են, որ գենետիկորեն մենք Հայաստանում մնացել ենք առնվազն 8000 տարի առաջվանից: Հայ ժողովուրդը բնիկ է ոչ միայն նեոլիթյան, այլ ավելի վաղ ժամանակաշրջանից սկսած: Մեր տվյալներն ապացուցում են, որ հայկական գենոֆոնդը տեղաբնիկ է: Պետք է այս գենետիկ տվյալները կարողանանք տարածել նեղ՝ գենետիկայի ոլորտից դուրս, որի համար պետք է պատմաբանների, լեզվաբանների և հնագետների համագործակցություն:

– Ո՞րն է ձեր հաջորդ աշխատանքը:

– Մեր հաջորդ աշխատանքը տղամարդկանց գենոֆոնդն ուսումնասիրելն է, ինչը ծախսատար ու ժամանակատար է: Սակայն, հուսով եմ՝ հաջորդ տարի կունենանք հնարավորություն այդ հարցի պատասխանը ներկայացնելու:

Հարցազրույցը՝ Աննա Գրիգորյանի

28/03/2024
դրամ
Դոլար (USD)
394.46
-0.25
Եվրո (EUR)
425.62
-1.93
Ռուբլի (RUR)
4.27
+0.00
Լարի (GEL)
146.23
+0.18
27808.22
+146.08
Արծաթ
310.90
-4.13