Հայաստանի առջև բացվում են միջուկային տեխնոլոգիաների կիրառման շրջանակն ընդլայնելու անսահմանափակ հնարավորություններ
Այս տարի Հայաստանի ատոմային ոլորտը նշում է իր 55-ամյակը: Երկիրը կուտակել է ոլորտային մեծ փորձ, և դա արդեն թույլ է տվել զարգացնել միջուկային բժշկությունը: Եվ, անկասկած, սա դեռ սկիզբն է. Երկիրն ունի բազմաթիվ ոլորտներում միջուկային տեխնոլոգիաներ ներդնելու ներուժ:
Հուլիսի 30-ին, Ատոմային տեխնոլոգիաների երեկոյի ավելի քան 500 մասնակից իմացավ, թե ինչպես են միջուկային տեխնոլոգիաները օգտագործվում մարդկանց կյանքի որակը բարելավելու նպատակով: Միջոցառումը կազմակերպել էր «Ռոսատոմ» պետկորպորացիան՝ ՀՀ ԳԱԱ Վ․Ամբարցումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարանի հետ համատեղ:
«Այսօր տեխնոլոգիաները զարգանում են լույսի արագությամբ, իսկ ճշգրիտ գիտությունները և տեխնիկական կրթությունը դառնում են ավելի ու ավելի պահանջված, ուստի այժմ կարևոր է գիտությունը մերձեցնել երիտասարդ սերնդին: Շատ կարևոր է նաև առավելագույն թվով մարդկանց համար ատոմային գիտելիքների հանրահռչակումը, որպեսզի նրանք ունենան ատոմային տեխնոլոգիաների օբյեկտիվ ընկալում և հենվեն գիտական գիտելիքներին, այլ ոչ թե առասպելներին և սխալ պատկերացումներին: Այդ իսկ պատճառով մենք աջակցում ենք այս միջոցառմանը», – ասաց ՀՀ ԳԱԱ Վ․Ամբարցումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյանը՝ բացելով Ատոմային տեխնոլոգիաների երեկո:
Երեկոյի մասնակիցները իմացան, թե արքան խորն են ատոմային տեխնոլոգիաները մտել մեր կյանք: Դրանք օգնում են բուժել և ախտորոշել հիվանդությունները, բարձրացնել գյուղատնտեսության բերքատվությունը, երկարացնել սննդի պահպանման ժամկետը, աղազերծել ծովի ջուրը, հետազոտել և պահպանել եզակի պատմական մուշներն ու գրքերը:
Ինչպես ասել է Բելառուսի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահության գիտական և վերլուծական աշխատանքների բաժնի առաջատար մասնագետ Ալեքսանդր Զայցևը, մենք հանդիպում ենք ատոմային տեխնոլոգիաներին նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ուտում ենք մրգեր, բանջարեղեն, միս, ուտեստին ավելացնելով մեր սիրած համեմունքները: «Որոշ սննդամթերքնր ենթարկվում են ռադիոակտիվ ճառագայթմանը` վնասակար բակտերիաները ոչնչացնելու, սննդի պահպանման ժամկետը երկարացնելու համար` առանց համի կամ հոտի վրա ազդելու: Աշխարհի շատ երկրներում ատոմի օգտագործումը գյուղատնտեսության և սննդի մեջ հսկայական ներդրում է ունենում տնտեսության զարգացման մեջ, և հաշվի առնելով, որ Հայաստանն ունի ամենահյութալի և բուրավետ բանջարեղենն ու մրգերը, այս ուղղության զարգացումը կարող է դառնալ շատ խոստումնալից երկրի համար », – ասաց Ալեքսանդր Զայցևը:
Բացի այդ, ամեն օր ընդլայնվում են ատոմը բժշկության մեջ օգտագործելու հնարավորությունները: Ամբողջ աշխարհում տարեկան կատարվում են տասնյակ միլիոնավոր ախտորոշման ընթացակարգեր՝ իզոտոպների կիրառմամբ: «Մեզանից յուրաքանչյուրը կյանքում գոնե մեկ անգամ ռենտգեն է արել, սակայն այսօր միջուկային բժշկության մեթոդները թույլ են տալիս տեսնել և ուսումնասիրել մարդկային օրգանների գրեթե բոլոր համակարգերը, ինչպես նաև օգնում են ճշգրիտ ախտորոշում կատարել: Հենց միջուկային տեխնոլոգիաների զարգացումը Հայաստանին տվեց միջուկային բժշկություն, որն օգնում է պայքարել բարդ հիվանդությունների դեմ և չհասնել արտասահման ախտորոշման համար: Իսկ ապագայում Հայաստանը կարող է ընդունել հիվանդներ այլ երկրներից», – ասաց միջոցառման բանախոս, Մոսկվայի առողջապահության դեպարտամենտի ախտորոշման և հեռաբժշկության տեխնոլոգիաների գիտագործնական կլինիկական կենտրոնի գիտաշխատող Աննա Խորուժայան:
Հարկ է նշել, որ ատոմային տեխնոլոգիաների որոշ ուղություններում Հայաստանը վաղուց սկսնակ չէ։ Երկիրը յուրացրել է այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են ատոմային էներգետիկա, միջուկային բժշկությունը, ռադիոիզոտոպների արտադրությունը: Օդանավակայանում անվտանգության հսկցում անցնելիս մենք հանդիպում ենք նաև X-ճառագայթների:
Ինչպես նշել է «Ռոսատոմ» պետկորպորացիայի Արևելյան Եվրոպայի տարածաշրջանային կենտրոնի փոխտնօրեն Վլադիմիր Գորնը, սեփական ատոմակայանի առկայությունը երկրին հնարավորություն է տալիս օգտագործել միջուկային տեխնոլոգիաները նաև այլ ոլորտներում: «Միջուկային արտադրությունը խթանել է կադրային և գիտական կլաստերի ձևավորումը: Վստահ եմ, որ այսօրվա երեկոյի մասնակիցների թվում կան մարդիկ, ովքեր մի քանի տարի անց կարևոր բացահայտումներ կանեն մարդկության համար՝ օգտագործելով խաղաղ ատոմի զարգացման Հայաստանի թե՛ առկա, թե՛ ապագա հնարավորությունները», – ասաց Վլադիմիր Գորնը:
Ռոսատոմը` գլոբալ տեխնոլոգիական առաջատար է, աշխարհում ատոմային էներգիայի թիվ մեկ ընկերությունը, որը գործում է ավելի քան հիսուն երկրներում: Որպես միջուկային արդյունաբերության պիոներներից մեկը՝ «Ռոսատոմը» ավանդաբար գտնվել է միջազգային միջուկային շուկայի առաջատար դիրքում՝ ներառյալ ատոմակայանների կառուցում, հանքարդյունաբերություն և ուրանի հարստացում, միջուկային վառելիքի պատրաստում ու մատակարարում: Այսօր, 75 տարվա ընթացքում կուտակված եզակի իրավասությունների շնորհիվ, ընկերությունը նվաճում է նոր հեռանկարային նորարարական արտադրանքների շուկաները: Ջրածնի էներգիան, էներգիայի պահուստը, միջուկային բժշկությունը, քամու էներգիան, կոմպոզիտային նյութերը, նյութատեխնիկական բիզնեսը, բնապահպանական լուծումները. ավելի քան հարյուր նոր բիզնես ոլորտներ ընդհանուր առմամբ որոշում են Ռոսատոմի ներկա դիրքը առաջատար տեխնոլոգիական հսկաների շարքում:
«Ռոսատոմ» պետկորպորացիան իր գործունեության մեջ կողմնորոշվում է կայունզարգացման միջազգային օրակարգով: Ռոսատոմը ծանրակշիռ ներդրում ունի ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման նպատակների իրականացման գործում, որպես ցածր ածխածնային էլեկտրաէներգիայի արտադրող ընկերություն, որը զարգացնում է միջուկային, ջրածնի և քամու էներգիան: Ռուսաստանի նախագծած ատոմակայանները տարեկան խնայում են ավելի քան 210 միլիոն տոննա ջերմոցային գազեր ՝ կլիմայի փոփոխության հիմնական պատճառը: 2021 թ-ին ընկերությունը թողարկեց կանաչ պարտատոմսերի առաջին խմբաքանակը: 2020 թվականից «Ռոսատոմ» պետկորպորացիան հանդիսանում է ՄԱԿ-ի Գլոբալ պայմանագրի ցանցի անդամ:
2021թ Հայաստանում նշվում է ատոմային ոլորտի 55-ամյակը։ 1966թ սեպտեմբերի 17-ը դարձավ ատոմային ճյուղի պատմության ելակետը՝ Հայաստանի ԽՍՀ Կառավարության նախաձեռնությամբ ԽՍՀՄ Նախարարների Խորուրդը Հայաստանում առաջին ատոմակայան կառուցելու որոշում ընդունեց։ Նորմատիվային ամբողջ բազան ստեղծվում էր «զրոյից»։ Հայկական ԱԷԿ-ի նախագիծը խորհրդային ատոմագործների ունիկալ տեխնոլոգիական լուծում էր։ Սա առաջին կայանն էր բարձր սեյսմիկությամբ տարածաշրջանների համար։ Դրա օրինակով են այսօր կառուցվում կայանները աշխարհի բարձր սեյսմիկ շրջաններում։ Հայկական ԱԷԿ-ի առաջին էներգաբլոկը շահագործման հանձնվեց 1976թ․ դեկտեմբերի 25-ին, իսկ երկրորդը՝ 1980թ․ հունվարի 5-ին։ Այսօր ՀԱԷԿ-ն ապահովում է Հայաստանի էլեկտրաէներգիայի մեկ երրորդից ավելին և ապահովում երկրի էներգետիկ անվտանգությունն ու անկախությունը։ Հայաստանի ատոմային ոլորտը զարգացել է շնորհիվ երկրի գիտական կենտրոնների և ճյուղային ձեռնարկությունների․ Էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտի, ՀՀ կառավարությանն առընթեր միջուկային անվտանգության կարգավորման պետական կոմիտեի, ԱԷԿ-ի շահագործման հայկական հետազոտական ինստիտուտի, , Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի և այլ։
Ատոմային ոլորտը չի սահմանափակվում էներգետիկայով և թույլ է տվել կիրառել տեխնոլոգիաներն այնպիսի ոլորտներում ինչպիսիք են բժշկությունը, գյուղատնտեսությունը, տիեզերքը։ Մասնավորապես, Հայաստանում ակտիվ զարգանում է միջուկային բժշկությունը․ վերջին մի քանի տարիներին երկրում սկվեց իզոտոպների արտադրությունը, առաջին անգամ անցկացվեց պոզիտրոնաէմիսսիոն տոմոգրաֆիան։ Այս ուղղությամբ աշխատանքներ են իրականացնում Ա․Ալիխանյանի անվան Ազգային գիտական լաբորատորիան (ԵրՖԻ), Վ․Ֆանարջյանի անվան Ուռուցքաբանության Ազգային կենտրոնը, Ռոդիոակտիվ իզոտոպերի կենտրոնը, Միջուկային բժշկության կենտրոնը։
